Cukrzyca ciążowa - przyczyny, objawy, sposób postępowania

Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) cukrzyca ciążowa to zaburzona tolerancja węglowodanów, która po raz pierwszy rozwinęła się lub została zdiagnozowana w trakcie ciąży. Jak wykryć cukrzycę ciążową i jak wygląda terapia choroby?

Cukrzyca ciążowa - przyczyny i czynniki ryzyka

Niemal u wszystkich kobiet ciężarnych występuje utrudniona tolerancja glukozy, za co winne są zmiany hormonalne w organizmie. Nie zawsze jednak podwyższony poziom glukozy oznacza cu-krzycę. W większości przypadków trzustka jest w stanie wyprodukować wystarczająco dużo insuliny (hormon odgrywający kluczową rolę w metabolizmie glukozy), aby zrównoważyć działanie hormonów. Jeśli jednak trzustka produkuje za mało insuliny, wówczas poziom glukozy we krwi wzrasta i dochodzi do rozwoju cukrzycy ciążowej.

Czynnikami, które podwyższają prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy ciążowej, są:

- nadwaga przed ciążą,

- wiek powyżej 35 lat,

- występowanie cukrzycy w rodzinie (u rodziców, rodzeństwa),

- stwierdzona przed ciążą zaburzona tolerancja glukozy lub podwyższona glikemia na czczo,

- urodzenie w poprzedniej ciąży dziecka o masie ciała ponad 4 kg,

- cukrzyca ciążowa w poprzedniej ciąży,

- wykrycie cukru w moczu,

- zwiększona ilość płynu owodniowego,

- wcześniejsze poronienie, obumarcie płodu lub wady rozwojowe płodu w poprzedniej ciąży.

Nie oznacza to jednak, że jeśli należysz do grupy podwyższonego ryzyka, rozwinie się u Ciebie cukrzyca. Pewne prawdopodobieństwo wystąpienia choroby występuje też u kobiet, u których powyższe czynniki nie występują.

Jak wykryć cukrzycę ciążową?

Objawy cukrzycy ciążowej nie występują u każdej kobiety. Niektóre ciężarne mogą odczuwać zwiększone pragnienie i częstszą potrzebę oddawania moczu. Innymi możliwymi objawami są podwyższony apetyt i nieostre widzenie. Częste wizyty w toalecie i wzmożony głód są jednak charakterystyczne dla samej ciąży i fakt, że je odczuwasz, nie musi oznaczać cukrzycy.

Każda kobieta, u której rozpoznano ciążę, powinna być zdiagnozowana w kierunku zaburzeń tolerancji glukozy. Wstępne oznaczenie stężenia cukru we krwi na czczo powinno być zalecone już na początku ciąży. Z pewnością skieruje Cię na nie ginekolog podczas pierwszej wizyty, a dalsze postępowanie jest uzależnione od wyniku.

Ciężarne z grupy ryzyka już na początku ciąży powinny mieć wykonany test 75 g OGTT (doustny test tolerancji glukozy). Jeśli wynik będzie prawidłowy, test należy powtórzyć między 24. a 28. tygodniem ciąży (lub gdy wystąpią objawy, które mogą wskazywać na cukrzycę).

Cukrzycę ciążową na podstawie testu 75 g OGTT rozpoznaje się w przypadku wyniku:

-    na czczo: 92 - 125 mg/dl (5,1–6,9 mmol/l)

-    60. minuta: powyżej 180 mg/dl (lub powyżej 10,0 mmol/l) 

-    120. minuta: 153 - 199 mg/dl (8,5 - 11,0 mmol/l).

Cukrzyca ciążowa a zdrowie dziecka

W przypadku wykrycia cukrzycy ciążowej należy rozpocząć terapię wskazaną przez lekarza. To bardzo ważne, gdyż ewentualne powikłania choroby dotyczą zarówno matki, jak i dziecka. Nieleczona cukrzyca ciążowa może spowodować tzw. makrosomię płodu (mówimy o niej, gdy masa ciała dziecka jest zbyt wysoka w stosunku do jego wieku ciążowego), a to zwiększa ryzyko powikłań porodowych.

Ponadto dziecku grozi niedocukrzenie, gdyż w trakcie życia płodowego jego trzustka zaczyna produkować więcej insuliny. Gdy zwiększone wytwarzanie insuliny trwa także po porodzie, kiedy dziecko nie otrzymuje już dużych dawek glukozy od matki, wówczas konsekwencją jest zbyt niski poziom cukru.

Choć choroba powinna minąć wkrótce po porodzie, kobiety, które przeszły cukrzycę ciążową muszą systematycznie badać poziom glukozy we krwi. Niestety, istnieje u nich zwiększone prawdopodobieństwo rozwoju cukrzycy w przyszłości.

Cukrzyca ciążowa - leczenie

Choć widmo powikłań może wydawać Ci się groźne - istnieją skuteczne sposoby na im zapobieganie. Kluczowe jest stosowanie się do zaleceń lekarza i dietetyka. W trakcie cukrzycy ciążowej konieczne jest wykonywanie regularnych pomiarów stężenia glukozy we krwi oraz stosowanie diety o zwiększonej ilości białka oraz węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym. W niektórych przypadkach konieczne jest wdrożenie insulinoterapii. Ważna jest kontrola masy ciała, gdyż nadprogramowe kilogramy zwiększają ryzyko nadmiernego wzrastania płodu. Jeśli nie ma ku temu przeciwwskazań, zalecana jest także umiarkowana aktywność fizyczna.

Jak widzisz, choć cukrzyca ciążowa wiąże się z obawami o zdrowie własne i dziecka, można ją skutecznie kontrolować i uniknąć potencjalnych komplikacji.

Piśmiennictwo:

1. Wender-Ożegowska E., Olejniczak D. Cukrzyca ciążowa. Definicja, diagnostyka, postępowanie i edukacja. Wyd 2. 2014, s. 5-7

2. Gestational Diabetes - Symptoms. https://www.webmd.com/baby/tc/gestational-diabetes-symptoms Data dostępu: 22.01.2018

3. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2017. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Praktyczna 2017, t.3, suplement A

4. Katra B. Cukrzyca ciążowa. https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/inne/66438,cukrzyca-ciazowa Data dostępu: 22.01.2018